عصر امام باقر (علیهالسلام) نیز از این فایده مستثنی نبود. عصری با شرایط خاص و تکلیف خاص که امام باقر (علیهالسلام) نیز چون اجداد طاهرینش (علیهمالسلام) به آن تکلیف همت گماردند.
فرصت زوال، دوره ستم و ظلم امویان
دوره امام باقر (علیهالسلام) را میتوان آغاز دوره گذر از سلسله امویان به عباسیان نامید. در این دوره به واسطه سرگرم شدن "ولید بن عبد الملک" به کشورگشائیهای گسترده، حاکمان اموی از حال رعایای خود غافل شدند و حکام محلی، با چراغ سبز حکومت مرکزی، ظلم و جور را به حد اعلای خود رساندند و این سیره تا انتهای دوره اموی ادامه پیدا کرد. همین ظلم و جورها باعث بالا گرفتن نارضایتی عمومی و در نتیجه شکل گیری جنبشهای ضد اموی شد. از طرفی حس قدرت طلبی در بین امویان ثبات سیاسی را در مرکز حکومت به هم ریخته بود به طوری که دوران امامت امام باقر (علیهالسلام) با دوره حکومت پنج خلیفه از امویان هم زمان شد.
اصلاحات زودگذر توسط "نجیب بنی امیه"
"عمر بن عبد العزیز" که اوضاع به هم ریخته امویان را میدید پس از در دست گرفتن خلافت دست به یک سری اصلاحات گسترده زد. وی با صدور بخشنامههای مختلفی سعی در دلجویی از تودههای متنفر از دستگاه بنی امیه نمود. وی هر گونه برخورد و یا اعدام را مشروط به تأیید حکومت مرکزی نمود و دستور داد تا در گرفتن خراج از مردم مدارا شود و دیگر مواجب کسی از بیت المال قطع نگردد. همچنین دستور داد تا مقرری کسانی که قصد سفر حج دارند زودتر از موعد پرداخت شود تا آنها در اداره زندگی دچار مشکل نگردند.
وی علاوه بر این به مبارزه گسترده با فساد همت گمارد و در قدم اول به همسر خود "فاطمه" که دختر عبدالملک بود، دستور داد تا تمام جواهراتی را که از دربار هدیه گرفته است به بیت المال برگرداند و نیز اسبها و لباسهای فاخر و طلا دوزی شده عبدالملک را به مزایده علنی گذاشت و پول آن را به بیت المال برگرداند.
او عموزادگان و منتسبین دستگاه خلافت را به پای میز حساب کشید و با قاطعیت تمام اموالی که از بیت المال در تصاحب آنها بود به بیت المال برگرداند. اصلاحات وی به جنبه اجتماعی و اقتصادی محدود نشد بلکه او با فرمان ممنوعیت سب امیر المومنین (علیهالسلام) و رفع ممنوعیت کتابت حدیث، که از بعد از دوران رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، با انگیزههای سیاسی شروع شده بود، سعی در بازگرداندن منزلت اجتماعی اهل بیت (علیهمالسلام) در بین مردم داشت و حتی دستور بازگشت فدک به اولاد حضرت زهرا (سلام الله علیها) را صادر نمود.